Bij PXL-Music Research horen we consequent van muzikanten dat ze tijdens hun immersief concert ook graag zelf de immersieve klank hadden willen ervaren.
Als we een extra immersive speakeropstelling gericht naar de muzikanten op het podium buiten beschouwing laten (een grote investering en veel extra complexiteit), blijven er 2 mogelijkheden over.
Podium in het midden van de zaal
Een optie die soms werkt is muzikanten in de zaal binnen de immersive speakeropstelling plaatsen. Dit brengt natuurlijk risico’s met zich mee en is niet in iedere context of zaal mogelijk. In een immersive zaal is er een afstand van de speakers tot het midden van het podium. Die fysieke afstand betekent door de snelheid van geluid een vertraging in de monitoring. In kritieke contexten waar timing enorm belangrijk is en er weinig akoestische klanken zijn die zonder vertraging voor andere muzikanten hoorbaar zijn, zal dit waarschijnlijk niet de beste optie zijn.
Maar we hebben dit al geprobeerd buiten dit onderzoeksproject in het Wintercircus met band SCHNTZL. De muzikanten – een drummer met voornamelijk akoestische kit en een toetsenist met allemaal digitale klanken – waagden zich eraan om in het midden van de zaal (op ongeveer 10 meter van de verste speakers, bijna 30ms) te spelen en deden dit zonder monitoring.
Ze luisterden naar dezelfde speakers als het publiek rond hun en dat werkte in dit geval voor hun. De speakers recht boven hun kwamen het eerst aan en daar werd dan ook meer op ingezet. Door de positionering in het midden van de zaal kon er vrijer omgegaan worden met hoe het immersief geluid opgebouwd werd – het versterkte geluid kwam uiteindelijk van achter en boven voor het publiek – en het draagde allemaal bij tot een totaal nieuwe ervaring.
Binaural
Een veelzijdigere optie is binaural monitoring, waarbij via in-ears of op koptelefoon gesimuleerd wordt hoe we geluid rondom ons ervaren. Binaural oplossingen steunen vaak op het principe dat de luidheidsverschillen en tijdsverschillen waarmee geluiden onze 2 oren bereiken ons in staat brengen om geluidsbronnen rondom ons te lokaliseren. Bij stereo monitoring zal iets dat enkel helemaal links in het stereobeeld zit enkel naar het linkse oor worden, iets helemaal rechts naar het rechtse. Een klank die exact even luid links en rechts zit, wordt ervaren alsof die in het midden zit. Bij binaural zullen klanken die helemaal links zitten toch ook, met een vertraging, rechts hoorbaar zijn. Zo is dat namelijk in het echt ook.
Op deze manier kunnen de muzikanten via in-ear monitoring op het podium ook een immersive ervaring hebben.
Amptec bood voor de immersive concerten van WITT en Pothamus in de Ancienne Belgique Club een KLANG:konductor binaural systeem aan, zodat de muzikanten op hun in-ears binaural konden ervaren.
KLANG
Afhankelijk van het KLANG toestel is er een vast aantal monitor mixes die gemaakt kunnen worden. In het geval van de KLANG:konductor is dat 16. Als je 16 of minder muzikanten hebt, kan voor elke muzikant een eigen balans van instrumenten opgemaakt worden en krijgt iedereen een gepersonaliseerde mix.
In zo’n mix kan per audiobron gekozen worden hoe en waar die gepositioneerd wordt rondom de muzikant, en hoe luid die is. Dat kan op basis van realisme zijn, waarbij de posities overeenkomen met wat de muzikant rondom zich ziet. Dat kan ook muzikaal zijn, waarbij voor de muzikant belangrijke instrumenten een duidelijke plaats in het midden vooraan krijgen, terwijl dat onbelangrijke instrumenten een plaats achteraan links of rechts krijgen.
Dat wordt ook visueel voorgesteld in KLANG. Stereo positionering gebeurt op een lijn van links naar rechts door een afbeelding van een hoofd. Binaural positionering gebeurt op een volledige cirkel rondom dat hoofd. Je hebt zo een overzicht van je bronnen via icoontjes, en waar ze zich bevinden ten opzichte van de luisteraar.
Het wordt nog niet vaak gebruikt bij KLANG, maar met headtracking kan je een dynamische binaural mix krijgen. Jouw perspectief van de mix zal dan veranderen bij het draaien van het hoofd, zoals ook met luidsprekers gebeurt. Bij de concerten van WITT en Pothamus was er geen headtracking gebruikt.
Ervaring
Hoe ervaren de muzikanten het verschil? Dit soort antwoorden zijn altijd een beetje abstract omwille van de beschrijvingen.
Het doel met een binaural mix is om klanken via in-ears/koptelefoon minder te laten klinken alsof ze ‘in je hoofd’ klinken (zoals bij stereo), maar eerder alsof ze van verderaf klinken. Het is alsof er meer ‘lucht’ rondom de klank zit, wat vaak wordt ervaren als minder vermoeiend. Met een spreiding van klanken rondom je zijn er minder klanken die overlappen, wat minder drukkend kan klinken.
Dat is ook het voornaamste doel van KLANG: niet de hyperrealistische ervaring alsof je naar luidsprekers rondom je luistert, maar wel een aangenamere ervaring die de belangrijke klanken benadrukt. De ervaring overstijgt dan ook voor een deel het immersive gegeven, want KLANG wordt ook al vaak gebruikt bij concerten die niet immersive zijn.
We hebben natuurlijk om de meningen van de muzikanten van WITT en Pothamus gevraagd. Bij Pothamus werd het effect duidelijk als comfortabel ervaren. Bij WITT was het voor sommige muzikanten niet onmiddellijk duidelijk wat de binaural deed, tot we wisselden naar stereo. Dan werd heel snel gevraagd om terug te wisselen. We zouden dit nooit aanraden om zelf te doen, maar we voelden dat het oké was om éénmalig bij wijze van test tijdens een soundcheck van WITT te wisselen van binaural naar stereo zonder hun te verwittigen. Dat werd onmiddelijk gevolgd door boze, verwarde blikken en na het nummer kwam de vraag aan de monitor mixer wat er eventjes veranderd was. De binaural bleef opstaan.
